ENDOMED

ARTIQ ÇƏKİ SAĞLAMLIQ DEYİL

Qanın Ümumi Analizi Nəyi Ölcür?

Qırmızı Qan Hüceyrələri (Eritrositlər):
Hemoglobin (Hb): Qırmızı qan hüceyrələrindəki oksigen daşıyan zülalın miqdarı.
Hematokrit (Hct): Qanın nə qədərinin qırmızı qan hüceyrələrindən ibarət olduğunu göstərir.
Eritrosit Sayısı (RBC): Qan nümunəsindəki qırmızı qan hüceyrələrinin sayı.
Orta Hüceyrə Həcmi (MCV): Qırmızı qan hüceyrələrinin ortalama həcmi.
Orta Hüceyrə Hemoglobini (MCH): Bir qırmızı qan hüceyrəsindəki ortalama hemoglobin miqdarı.
Orta Hüceyrə Hemoglobin Konsentrasiyası (MCHC): Qırmızı qan hüceyrələrinin həcminə nisbətən hemoglobin konsentrasiyası.

Ağ Qan Hüceyrələri (Leukositlər):
Leykosit Sayısı (WBC): Qan nümunəsindəki ağ qan hüceyrələrinin ümumi sayı.
Leykosit Diferensialı: Müxtəlif ağ qan hüceyrələrinin (neutrofillər, lenfositlər, monositlər, eozinofillər, bazofillər) faiz payları.

Trombositlər (Plateletlər):
Trombosit Sayısı (PLT): Qan laxtalanması üçün vacib olan trombositlərin sayı.
Orta Trombosit Həcmi (MPV): Trombositlərin ortalama həcmi.
Qanın Ümumi Analizi Nə Üçün İstifadə Olunur?

Anemiya Diaqnozu: Qırmızı qan hüceyrələrinin və hemoglobin səviyyələrinin aşağı olması.
İnfeksiya və İltihabın Qiymətləndirilməsi: Ağ qan hüceyrələrinin sayının və tiplərinin dəyişikliyi.
Qan Laxtalanma Problemləri: Trombositlərin sayı və funksiyasının qiymətləndirilməsi.

Yaralanma və Qanaxma: Qanın ümumi vəziyyətinin monitorinqi.

Xroniki Xəstəliklər: Diabet, böyrək xəstəliyi və digər xroniki xəstəliklərin monitorinqi.

Onkoloji Xəstəliklər: Leykemiya və digər qan xəstəliklərinin diaqnozu və izlənməsi.
Testin Nəticələrinin Yorumlanması

Yüksək RBC, Hct, Hb: Dehidrasiya, yüksək irtifa, polisitemiya və ya ürək xəstəlikləri.

Aşağı RBC, Hct, Hb: Anemiya, qan itirilməsi, böyrək xəstəliyi, bəzi qidalanma çatışmazlıqları.

Yüksək WBC: İnfeksiya, iltihab, stres, leykoz.

Aşağı WBC: Immunosupressiya, bəzi dərmanlar, ciddi infeksiyalar.

Yüksək PLT: Laxtalanma problemləri, iltihab, bəzi xərçəng növləri.

Aşağı PLT: Laxtalanma problemləri, bəzi autoimmun xəstəliklər, qanaxma riski.
Hazırlıq və Prosedur

Hazırlıq: Adətən xüsusi hazırlıq tələb olunmur, lakin bəzi hallarda həkim oruc olmağı tövsiyə edə bilər.
Prosedur: Qan nümunəsi alınması sadə və tez bir prosesdir. Qan nümunəsi laboratoriyada analiz edilir və nəticələr adətən bir neçə saat ərzində hazır olur.

Qanın ümumi analizi, geniş tibbi məlumat təmin edən və bir çox xəstəliyin erkən diaqnozunda və monitorinqində istifadə olunan vacib bir testdir.

Sidiyin ümumi analizi (urinalysis)
Sidiyin ümumi analizi (urinalysis), sidiyin fiziki, kimyəvi və mikroskopik xassələrini qiymətləndirən laboratoriya testidir. Bu analiz, müxtəlif xəstəliklərin və sağlamlıq problemlərinin diaqnozu, monitorinqi və müalicəsi üçün əhəmiyyətli məlumatlar verir.
Sidiyin Ümumi Analizi Nəyi Ölcür?

Fiziki Xüsusiyyətlər:
Rəng: Sidiyin rəngi sağlamlıq vəziyyəti haqqında məlumat verə bilər. Normalda açıq sarı və ya saman rəngində olmalıdır.

Şəffaflıq: Normal sidik şəffaf olmalıdır. Bulanıq sidik infeksiya və ya digər problemlərə işarə edə bilər.

Qoxu: Sidiyin qoxusu da müəyyən sağlamlıq problemlərinin göstəricisi ola bilər.

Kimyəvi Xüsusiyyətlər:
pH: Sidiyin turşuluq və ya qələvilik səviyyəsini ölçür. Normal pH səviyyəsi 4.5 ilə 8 arasında dəyişir.
Spesifik Çəki (Specific Gravity): Sidiyin konsentrasiyasını ölçür və böyrəklərin su balansını tənzimləməsini qiymətləndirir.
Protein: Normada sidikdə protein olmamalıdır və ya çox az miqdarda olmalıdır. Yüksək protein səviyyəsi böyrək xəstəlikləri və ya digər problemlərə işarə edə bilər.

Qlükoza: Normada sidikdə qlükoza olmamalıdır. Sidikdə qlükoza şəkərli diabetin göstəricisi ola bilər.

Ketones: Normada sidikdə ketonlar olmamalıdır. Ketonlar bədənin yağları enerjiyə çevirməsinin
göstəricisidir və diabet, aclıq və ya ciddi pəhriz zamanı ortaya çıxa bilər.

Bilirubin və Urobilinogen: Qara ciyər və ya safra kanalı xəstəliklərinin göstəricisi ola bilər.

Nitrit: Sidik yolu infeksiyasını (UTI) göstərə bilər.

Lökosit Esteraz: Sidik yolu infeksiyasını və ya iltihabı göstərə bilər.

Mikroskopik Analiz:
Eritrositlər (Qırmızı Qan Hüceyrələri): Sidikdə qırmızı qan hüceyrələri qanaxma, infeksiya, daşlar və ya böyrək xəstəliklərini göstərə bilər.
Lökositlər (Ağ Qan Hüceyrələri): Sidikdə ağ qan hüceyrələri infeksiya və ya iltihabı göstərə bilər.
Bakteriyalar: Sidik yolu infeksiyasını göstərə bilər.
Kristallar: Sidikdə kristallar sidik daşlarının göstəricisi ola bilər.
Hüceyrə Tökmələri (Casts): Böyrək xəstəliklərini göstərə bilər.
Mikroorqanizmlər: Göbələklər, parazitlər və digər mikroorqanizmlər infeksiyanı göstərə bilər.
Sidiyin Ümumi Analizinin Əhəmiyyəti
Sidik Yolu İnfeksiyaları (UTIs): İnfeksiya və iltihabın diaqnozu.
Böyrək Xəstəlikləri: Proteinuriya, hematuri və böyrək funksiyasının qiymətləndirilməsi.
Şəkərli Diabet: Qlükoza və ketonların monitorinqi.
Qara Ciyər Xəstəlikləri: Bilirubin və urobilinogen səviyyələrinin qiymətləndirilməsi.
Sidik Daşları: Kristalların və qırmızı qan hüceyrələrinin aşkarlanması.
Hazırlıq və Prosedur
Hazırlıq: Adətən xüsusi hazırlıq tələb olunmur, lakin sidik nümunəsinin təmiz olmasını təmin etmək üçün bəzi tövsiyələr verilə bilər (məsələn, nümunədən əvvəl genital sahənin təmizlənməsi).
Prosedur: Sidik nümunəsi alınması sadə bir prosesdir. Adətən orta axın nümunəsi alınır (sidiyin ilk bir neçə saniyəsində gələn sidik atılır və sonra nümunə toplanır).
Sidiyin ümumi analizi, geniş tibbi məlumat təmin edən və bir çox xəstəliyin erkən diaqnozunda və monitorinqində istifadə olunan vacib bir testdir.

ALT (Alanin aminotransferaza)
ALT (Alanin aminotransferaza), qaraciyər hüceyrələrində olan bir fermentdir və qaraciyərin zədələnməsi və ya xəstəliyi zamanı qan dövranına sərbəst buraxılır. ALT testi, qaraciyər funksiyasını qiymətləndirmək və qaraciyər problemlərini aşkar etmək üçün istifadə olunan bir qan testidir.
ALT Testinin Əhəmiyyəti və İstifadəsi

Qaraciyər Xəstəliklərinin Diaqnozu:
Hepatit: Viral hepatit (A, B, C), alkoqollu hepatit və dərmanların səbəb olduğu hepatitlərdə ALT səviyyələri yüksəlir.

Siroz: Qaraciyərin uzunmüddətli zədələnməsi və skarlasma nəticəsində ALT səviyyələri artmış ola bilər.
Qaraciyər Steatozu (Yağlı Qaraciyər Xəstəliyi): Qaraciyərdə yağ yığılması nəticəsində ALT səviyyələri yüksələ bilər.

Qaraciyər Zədələnməsinin Monitorinqi:
Dərmanların Qaraciyərə Təsiri: Müəyyən dərmanlar qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər və ALT səviyyələri bu təsiri izləmək üçün istifadə edilir.

Alkoqol İstifadəsi: Alkoqolun qaraciyərə təsirini izləmək üçün ALT səviyyələri yoxlanıla bilər.
Digər Xəstəliklər:
Pankreatit: Pankreas iltihabı da ALT səviyyələrinin yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Mononükleoz: Bu viral infeksiya qaraciyəri təsir edə bilər və ALT səviyyələrini artırabilir.

AST (Aspartat aminotransferaza)
AST (Aspartat aminotransferaza) qaraciyər və digər orqan hüceyrələrində olan bir fermentdir. AST testi, qaraciyər zədələnməsi və ya xəstəliyini müəyyən etmək və qaraciyər funksiyasını qiymətləndirmək üçün istifadə olunan qan testidir.
AST Testinin Əhəmiyyəti və İstifadəsi

Qaraciyər Xəstəliklərinin Diaqnozu:
Hepatit: Viral hepatit (A, B, C) və dərmanların səbəb olduğu hepatitlərdə AST səviyyələri yüksəlir.
Siroz: Qaraciyərin uzunmüddətli zədələnməsi və skarlasma nəticəsində AST səviyyələri artmış ola bilər.
Qaraciyər Steatozu (Yağlı Qaraciyər Xəstəliyi): Qaraciyərdə yağ yığılması nəticəsində AST səviyyələri yüksələ bilər.

Qaraciyər Zədələnməsinin Monitorinqi:
Dərmanların Qaraciyərə Təsiri: Müəyyən dərmanlar qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər və AST səviyyələri bu təsiri izləmək üçün istifadə edilir.
Alkoqol İstifadəsi: Alkoqolun qaraciyərə təsirini izləmək üçün AST səviyyələri yoxlanıla bilər.

Digər Xəstəliklər:

Ürək Xəstəlikləri: Ürək zədələnmələri və ya infarkt zamanı AST səviyyələri artmış ola bilər.

Əzələ Xəstəlikləri: Əzələ zədələnmələri, distrofiya və ya iltihabi proseslər zamanı AST səviyyələri yüksələ bilər.
Normal AST Səviyyələri
Yetkinlərdə: Normal AST səviyyələri adətən litr başına 10-40 vahid (U/L) arasında dəyişir. Normal aralığın dəqiq sərhədləri laboratoriyaya və istifadə olunan metodologiyaya görə dəyişə bilər.
Yüksək AST Səviyyələrinin Səbəbləri
Qaraciyər Xəstəlikləri:
Viral hepatit (A, B, C)
Alkoqollu hepatit
Qaraciyər sirozu
Qaraciyər steatozu (yağlı qaraciyər xəstəliyi)

Ürək Xəstəlikləri:
Ürək infarktı (miokard infarktı)
Ürək əzələsi zədələnməsi
Əzələ Xəstəlikləri:
Əzələ zədələnmələri
Distrofiya və iltihabi əzələ xəstəlikləri
Digər Sağlamlıq Problemləri:
Pankreatit
Mononükleoz
Pankreas və ya safra yolu xəstəlikləri
AST Testinin Hazırlığı və Proseduru

Hazırlıq: AST testi üçün xüsusi hazırlıq tələb olunmur. Bununla belə, bəzi həkimlər testdən əvvəl müəyyən dərmanların dayandırılmasını və ya müəyyən qidaların qaçınılmasını tövsiyə edə bilərlər.

Prosedur: AST testi sadə bir qan testidir. Qan nümunəsi venadan alınır və laboratoriyada analiz edilir.
AST testi, qaraciyər sağlamlığını izləmək və qaraciyər xəstəliklərini erkən mərhələdə aşkar etmək üçün vacib bir vasitədir. Test nəticələri, həkimə xəstənin vəziyyəti haqqında ətraflı məlumat verir və müvafiq müalicə planının hazırlanmasına kömək edir. AST səviyyələri təkcə qaraciyər xəstəlikləri ilə məhdudlaşmır, həm də ürək və əzələ xəstəliklərinin göstəricisi ola bilər.

Qlükoza (qlükoza)
Qlükoza (qlükoza), qanda olan əsas şəkər növüdür və bədənin əsas enerji mənbəyidir. Qan qlükozası səviyyəsini ölçən test, diabet və digər sağlamlıq problemlərinin diaqnozu və monitorinqi üçün vacibdir.
Qan Qlükozası Testinin Əhəmiyyəti və İstifadəsi

Diabet Diaqnozu:
Tip 1 Diabet: Pankreasın insulin istehsal etmədiyi və ya çox az insulin istehsal etdiyi bir vəziyyət.
Tip 2 Diabet: Bədənin insulinə qarşı rezistent olduğu və ya kifayət qədər insulin istehsal etmədiyi bir vəziyyət.

Gestational Diabet: Hamiləlik zamanı ortaya çıxan diabet növü.
Qan Qlükozasının Monitorinqi:
Diabetli Şəxslər: Qan qlükozası səviyyələrini izləmək və idarə etmək üçün müntəzəm olaraq testlər keçirilir.
Dərmanlar və Müalicələr: Müəyyən dərmanların və müalicələrin qan qlükozasına təsirini izləmək üçün.

Hipoqlikemiya (Aşağı Qan Qlükozası):
Qan qlükozasının çox aşağı səviyyədə olması vəziyyəti, xüsusilə diabetli şəxslərdə dərmanlar və ya insulinin çox dozada istifadəsi nəticəsində baş verə bilər.
Qan Qlükozası Testinin Hazırlığı və Proseduru
Aclıq Qan Qlükozası: Testdən əvvəl 8-12 saat heç bir şey yeyilməməlidir (su içmək olar).
Postprandial Qan Qlükozası: Test yeməkdən 2 saat sonra keçirilir.

HbA1c: Xüsusi hazırlıq tələb etmir.
Təsadüfi Qan Qlükozası: Xüsusi hazırlıq tələb etmir.
Yüksək Qan Qlükozası (Hiperglikemiya) Səbəbləri

Diabet: Tip 1, Tip 2 və Gestational diabet.

Stress: Ciddi xəstəliklər, əməliyyatlar və ya zədələr.

Dərmanlar: Kortikosteroidlər və bəzi digər dərmanlar.

Endokrin Bozukluklar: Cushing sindromu, akromegaliya və digər hormonal pozğunluqlar.
Aşağı Qan Qlükozası (Hipoqlikemiya) Səbəbləri
Diabet Müalicəsi: İnsulin və ya digər qlükoza səviyyəsini aşağı salan dərmanların çox dozada istifadəsi.
Yemək Sıxlığı: Yemək vaxtlarının uzun müddət gecikdirilməsi və ya yemək yeməmək.
Hormonel Problemlər: Adrenal və hipofiz vəzi xəstəlikləri.
Alkoqol: Çox miqdarda alkoqol qəbulu.
Qan qlükozası testi, diabet və digər sağlamlıq problemlərinin erkən diaqnozu və monitorinqi üçün əvəzolunmazdır. Bu test, fərdi sağlamlıq vəziyyətini izləmək və uyğun müalicə planlarını hazırlamaq üçün vacib məlumatlar təmin edir.

HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance)
HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of Insulin Resistance), insulin rezistentliyini və beta hüceyrə funksiyasını qiymətləndirmək üçün istifadə olunan bir metoddur. Bu indeks, aclıq qlükozası və insulin səviyyələrindən istifadə edərək insulin rezistentliyini və beta hüceyrə funksiyasını hesablayır. HOMA-IR, insulin rezistentliyinin göstəricisi olaraq geniş istifadə olunur və tip 2 diabetin erkən mərhələlərinin diaqnozu və izlənməsi üçün vacibdir.

HOMA-IR Normal Dəyərləri
Sağlam Fərdlərdə: HOMA-IR indeksi adətən 1.0-2.5 arasında dəyişir. Bu aralıq insulin rezistentliyinin olmadığını və normal beta hüceyrə funksiyasını göstərir.
Insulin Rezistentliyi: HOMA-IR indeksi 2.5-dən yüksəkdirsə, bu, insulin rezistentliyinin mövcud olduğunu göstərə bilər.

Diabetik Şəxslərdə: Tip 2 diabeti olan şəxslərdə HOMA-IR indeksi daha yüksək ola bilər.
HOMA-IR İndeksinin İstifadəsi

Insulin Rezistentliyinin Qiymətləndirilməsi:
HOMA-IR, insulin rezistentliyini və beta hüceyrə funksiyasını qiymətləndirmək üçün geniş istifadə olunur.
Tip 2 diabetin erkən mərhələlərində insulin rezistentliyinin aşkar edilməsi üçün faydalıdır.

Müalicənin Monitorinqi:
Diabet və ya metabolik sindromlu xəstələrdə müalicənin effektivliyini izləmək üçün HOMA-IR indeksi istifadə edilə bilər.
HOMA-IR dəyərlərinin azalması, müalicənin təsirli olduğunu göstərə bilər.

Risk Qiymətləndirilməsi:
HOMA-IR indeksi, tip 2 diabet və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riski olan şəxslərin müəyyən edilməsi üçün istifadə edilə bilər.
HOMA-IR İndeksinin Artmasına Səbəb Olan Faktorlar

Piylənmə: Xüsusilə abdominal piylənmə, insulin rezistentliyinin artmasına səbəb ola bilər.

Pəhriz: Yüksək kalorili, karbohidrat və yağla zəngin pəhriz insulin rezistentliyinə yol aça bilər.

Fiziki Aktivliyin Azalması: Hərəkətsiz həyat tərzi insulin rezistentliyini artırır.
Genetik Faktorlar: Ailə tarixi və genetik meyllilik insulin rezistentliyinin inkişafına təsir göstərə bilər.
Stress və Hormon Dəyişiklikləri: Stress və hormonal dəyişikliklər insulin rezistentliyini artıran amillər arasında yer alır.
HOMA-IR İndeksinin Azaldılması
Diyet Dəyişiklikləri: Sağlam, balanslı və qidalanma planı qəbul edilməsi (məsələn, liflə zəngin qidalar, meyvə-tərəvəz, az yağlı proteinlər).

Fiziki Aktivlik: Mütəmadi fiziki fəaliyyət, xüsusilə aerobik məşqlər və güc məşqləri.

Çəki Azaldılması: Sağlam çəkiyə çatmaq və onu qorumaq.

Dərmanlar: Doktorun təyin etdiyi dərmanlar insulin rezistentliyini azaltmağa kömək edə bilər.

Stress İdarəetməsi: Stressi azaltmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə (məsələn, meditasiya, yoga).

HOMA-IR indeksi, insulin rezistentliyinin və beta hüceyrə funksiyasının qiymətləndirilməsi üçün vacib bir vasitədir. Bu indeks, diabet və digər metabolik xəstəliklərin erkən diaqnozu və izlənməsi üçün geniş istifadə olunur və müalicənin təsirini izləmək üçün dəyərli məlumatlar təmin edir.